Franciscusboom

Franciscus van Assisi, wie kent zijn naam niet? Zeker nu ook de paus Franciscus heet. Maar wat weten we echt van Franciscus Bernardone uit Assisi? Dat hij een klooster stichtte (wat slechts ten dele waar is), met dieren sprak en in vrijwillige armoede leefde, ofschoon (of omdat?) hij een rijke vader had. Ik las een levensbeschrijving, (er zijn er vele, ook uit zijn eigen tijd) die inzicht geeft in de tijd waarin Franciscus 800 jaar geleden leefde. Een tijd met heel veel wantoestanden in kerk en samenleving; verrijking ten koste van anderen, onderdrukking, veel strijd in het Midden-Oosten. Het is de tijd waarin de kruistochten werden gehouden om Palestina te bevrijden van de Islam.

Franciscus was een gemakkelijk leven gewend. Hij werd ook officier in het leger en was een vechtjas. Alles loopt voor hem gesmeerd. Hij is een gevierd man bij zijn vrienden. Dan wordt hij ziek en ervaart de betrekkelijkheid van het leven. Weer gezond, blijft het in zijn innerlijk woelen, vooral wanneer hij mensen ontmoet die er slecht aan toe zijn en hulp behoeven. Hij hakt de knoop door en kiest voor een eenvoudig, puur leven in dienst van de medemens. Zijn doorzettingsvermogen, levensblijheid, inventiviteit, liefde voor het evangelie, de mensen en de natuur, werkt aanstekelijk op andere jonge mensen in zijn omgeving. Zij willen bij hem zijn en sluiten zich bij hem aan. Hij is ook een goed spreker en kan vanuit het hart de mensen raken. De keuze die hij gemaakt heeft, blijft hij ondanks tegenwerking en grote ontberingen zijn hele leven trouw. Hij overlijdt al op 42 jarige leeftijd omdat hij teveel geëist heeft van zijn lichaam.

Een enorme geestkracht heeft in hem geleefd. Het is dan ook begrijpelijk dat deze kracht die hij ontwikkelde, de mensen in zijn tijd en door de eeuwen heen is blijven inspireren.

 

Uit het Zonnelied:

Wees geloofd mijn Heer

door onze zuster moeder aarde

die ons draagt en voedt

en allerlei gewassen groeien doet

kleurrijke bloemen

en gras.

 

Loof en zegen mijn Heer.

Breng Hem uw dank

en hoge eer

in diepe nederigheid.

 

Franciscus en zijn Zonnelied (hij kon goed dichten en zingen) brengt me bij een boom, die ik de ‘Franciscusboom’ zou willen noemen.

Mellie Uyldert noemt deze boom: de trouwe vriendin van de mens. Hij is bescheiden, maar altijd gevend in alle seizoenen en met een grote groeikracht. Stop een takje in de grond en het zal wortel schieten en uitlopen. De Sambucus nigra, ons beter bekend als vlier, was al in het Stenen Tijdperk bij de mens in gebruik. Vondsten van zaden bij paalwoningen uit die tijd in Zwitserland duiden daarop. Ook vondsten uit het Bronzen Tijdperk in Italië wijzen erop.

In oude Nederlandse kruidenboeken wordt vlierbloesem samen met kamille als zweetdrijvend middel beschreven. Vroeger bouwde men geen huis of er werd ook een vlierstekje gepoot om Vrouw Holle gunstig te stemmen. In het Duits heet vlier Holunder.

 

Nederig en dienstbaar

In de bloemensymboliek duidt bijvoorbeeld de lelie op reinheid en majesteit, het viooltje op bescheidenheid en de vlier; nederigheid. Ook een Franciscus eigenschap!

De vlier dient de mens in alle jaargetijden. In het voorjaar kunnen de jonge blaadjes als thee worden gebruikt in de reinigingskuur. In de vroege zomer plukt men de bloesems (niet teveel anders komen er geen bessen) om te drogen voor thee in de winter. Goed te gebruiken bij een verkoudheid of griep maar ook preventief. De bloemen worden ook gebruikt in een feestelijk gerecht. Hiervoor worden de bloemen in beslag gedompeld en kort gefrituurd. Heerlijk! Vlierbloesemsiroop is ook lekker.

In de herfst mogen we de rijpe, zwarte bessen plukken en er sap of gelei van maken, eventueel met appel, rozijnen en citroen erbij. De bessen reinigen de maag en de nieren. En zijn bijzonder rijk aan vitamine C.

In de winter kunnen we takken snoeien, die later als aanbindhout bij planten van pas kunnen komen.

Of als wichelroede. De bast naar beneden afgetrokken, kan als thee worden gebruikt en stimuleert darm en nieren vanwege het daarin aanwezige hars. De wortel kun je koken tegen waterzucht en zwaarlijvigheid.

 

Vliermoeder

De vlier is voor mij al 45 jaar een boom waar ik heel blij mee ben. Vroeger plukte ik vooral de bessen, maar nu ieder jaar de bloemen die ik omgekeerd op dienbladen op zolder te drogen leg. In het begin van het droogproces komt er een geur vrij die aan kattenpies doet denken, maar dat is gauw over! Binnen een week zijn ze droog en kunnen ze in glazen potten worden gedaan en bewaard voor de koudere maanden.

Hans Christian Andersen heeft een verhaal geschreven over een jongetje dat natte voeten had gekregen en verkouden werd. Zijn moeder zet een pot vlierthee en de buurman komt hem een sprookje vertellen over het vliermoedertje in de vlierboom.

Ik dank het vliermoedertje in de Franciscusboom voor haar goede gaven.

Margreet Voorhoeve

 

Franciscus van Assisi, een profeet voor onze tijd

N.G. van Doornik, ISBN 90 304 0040 4